Η δυσλεξία είναι η απροσδόκητη δυσκολία στο γραπτό λόγο σε άτομα κανονικής νοημοσύνης.Τα συγκεκριμένα άτομα δεν παρουσιάζουν αισθητηριακές διαταραχές( κανονικής ακουστικής και οπτικής οξύτητας) ,έχουν λάβει την κατάλληλη εκπαιδευτική καθοδήγηση και δεν στερούνται κοινωνικών και πολιτισμικών εμπειριών.
Το ποσοστό των δυσλεξικών ατόμων επί του συνολικού πληθυσμού εκτιμάται μεταξύ 4-10%. Ωστόσο, για τη συχνότητα της δυσλεξίας στην Ελλάδα δεν φαίνεται να υπάρχουν ακριβή στοιχεία, βασιζόμενα σε συστηματική έρευνα.
Το ποσοστό των ατόμων με δυσλεξία ποικίλει από χώρα σε χώρα και εξαρτάται από τα διαγνωστικά εργαλεία, το γλωσσικό περιβάλλον και το εκπαιδευτικό σύστημα. Δεν εξαρτάται ωστόσο από το πολιτιστικό, το κοινωνικό, το μορφωτικό και το οικονομικό επίπεδο των κατοίκων μιας χώρας. Ακόμη, η δυσλεξία εμφανίζεται συχνότερα στα αγόρια από ότι στα κορίτσια. Το σύνηθες ποσοστό που δίνεται είναι 3: 1 δηλαδή από τα 4 δυσλεξικά παιδιά τα 3 είναι αγόρια και το 1 κορίτσι.
Τι είναι η Δυσλεξία;
Πρόκειται για μια ειδική μαθησιακή διαταραχή και αναφέρεται συνήθως σε άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ανάγνωση, την γραφή και την ορθογραφία.Τα άτομα οποία δεν συμβαδίζουν με το νοητικό τους δυναμικό, την ηλικία τους και τις εκπαιδευτικές τους ευκαιρίες.
Συγκεκριμένα, το δυσλεξικό παιδί δεν παρουσιάζει ευχέρεια και ταχύτητα στην ανάγνωση καθώς και στην επεξεργασία του γραπτού λόγου. Επιπρόσθετα, δυσκολεύεται να απομνημονεύσει ονόματα, ημερομηνίες, Ιστορία, γλωσσικούς και ορθογραφικούς κανόνες κ. λ. π λόγω του φτωχού «Οπτικού Λεξικού», δηλαδή την απουσία φωτογραφικής μνήμης. Τα παιδιά με δυσλεξία εμφανίζονται ιδιαίτερα δημιουργικά και ευρηματικά.
Η διάγνωσή της δυσλεξίας βασίζεται στη σωστή εκτίμηση της νοητικής ικανότητας του ατόμου καθώς και στον αποκλεισμό άλλων διαταραχών. Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη εάν το περιβάλλον είναι φτωχό ή πλούσιο σε κοινωνικοπολιτικά ερεθίσματα.
Η αντιμετώπιση της δυσλεξίας βασίζεται στην σωστή διαγνωστική αξιολόγηση και στη διδασκαλία ενός εκπαιδευτικού προγράμματος αποκατάστασης που θα καλλιεργεί την ευχέρεια στην ανάγνωση, την απομνημόνευση στην ορθογραφία και την βαθύτερη κατανόηση κειμένων και εννοιών.Η δυσλεξία είναι διαφορετική για τον καθένα.
Μερικοί άνθρωποι έχουν μια ήπια μορφή της που τελικά θα μάθουν πώς να διαχειρίζονται. Άλλοι χρειάζονται λίγο περισσότερο κόπο για την υπέρβαση αυτή. Ακόμα κι αν τα παιδιά δεν είναι σε θέση πλήρως να ξεπεράσουν τη δυσλεξία, μπορούν ακόμα με επιτυχία να πάνε στο πανεπηστήμιο και να πετύχουν στη ζωή.
Πώς γίνεται η Διάγνωση της Δυσλεξίας;
Η διαδικασία διάγνωσης της δυσλεξίας αποτελεί μια περίπλοκη και αρκετά δύσκολη διαδικασία. Η διαγνωστική αξιολόγηση της δυσλεξίας βασίζεται στην εκτίμηση των συμπτωμάτων, της νοητικής εικόνας του παιδιού και στο αποκλεισμό άλλων διαταραχών.
Πιο συγκεκριμένα χρειάζεται:
- γενικό ιστορικό του παιδιού (προγεννητικό ιστορικό, τοκετός, οικογενειακό ιστορικό-κληρονομικότητα, σωματική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού κλπ),
- εκτίμηση του παιδοψυχίατρου για την ύπαρξη άλλων διαταραχών ή συναισθηματικών προβλημάτων, παιδιατρική εκτίμηση της σωματικής υγείας του παιδιού,
- αξιολόγηση της ανάπτυξης του λόγου από λογοθεραπευτή, εκτίμηση της νοητικής ικανότητας με τεστ νοημοσύνης,
- αξιολόγηση των γνωστικών δεξιοτήτων: μνήμη γλωσσικών πληροφοριών, φωνολογικής
- ενημερότητα, αντίληψη του χρόνου, προσανατολισμός στον χώρο,
- ανάπτυξη της ικανότητας διαδοχής και αλληλουχίας και αξιολόγηση της μαθησιακής επίδοσης του παιδιού (στην ανάγνωση, την ορθογραφία, την έκφραση, στα μαθηματικά).
Ας δούμε τα συμπτώματα που παρουσιάζονται ανά ηλικία:
- Προσχολική ηλικία Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας (3-4 ετών) μπορεί:
-Να έχει μεγαλύτερη δυσκολία από ότι τα άλλα παιδιά στο να προφέρει λέξεις.
-Να μην εμπλουτίζει το ίδιο γρήγορα με νέες λέξεις το λεξιλόγιό του και να μην είναι σε θέση να θυμηθεί τη σωστή λέξη για κάθε σκοπό.
-Να έχει πρόβλημα να μάθει το αλφάβητο, τους αριθμούς, τις ημέρες της εβδομάδας, τα χρώματα, τα σχήματα, το πώς να συλλαβίσει και το πώς να γράψει το όνομά του.
-Να έχει δυσκολία απαγγελίας μικρών ποιημάτων ή να σκεφτεί λέξεις με ομοιοκαταληξία.
-Να αργήσει να αναπτύξει λεπτές κινητικές δεξιότητες. Για παράδειγμα, το παιδί σας μπορεί να χρειαστεί περισσότερο χρόνο από άτομα της ίδιας ηλικίας για να μάθει πώς να κρατήσει ένα μολύβι σε θέση γραφής, πώς να χρησιμοποιεί τα κουμπιά και το φερμουάρ και πώς να βουρτσίζει τα δόντια του.
-Να αρχίσει να μιλάει αργότερα από ότι τα περισσότερα παιδιά.
- Παιδιά από το νηπιαγωγείο έως την ηλικία των 9-10 ετών μπορεί:
-Να έχουν δυσκολία στην ανάγνωση σκέτων λέξεων, όταν δηλαδή αυτές δεν περιβάλλονται από άλλες λέξεις.
-Να καθυστερούν να μάθουν τη σύνδεση μεταξύ γραμμάτων και ήχων.
-Να συγχέουν μικρές λέξεις.
-Να κάνουν διαρκώς λάθη στην ανάγνωση και την ορθογραφία
- Ηλικία 10-13 ετών. Τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες μπορεί:
-Να μην κάνουν καλή ανάγνωση
-Να αλλάζουν τη σειρά των γραμμάτων σε μία λέξη
-Να αδυνατούν να αναγνωρίσουν και να μάθουν προθέματα, επιθήματα, ρίζες λέξεων και άλλες πτυχές της ανάγνωσης και της ορθογραφίας.
-Να έχουν δυσκολία στην ορθογραφία και να γράφουν την ίδια λέξη με δύο διαφορετικούς τρόπους ακόμα και στην ίδια σελίδα.
-Να αποφεύγουν να κάνουν ανάγνωση φωναχτά.
-Να έχουν δυσκολίες με προβλήματα λέξεων στα μαθηματικά.
-Να δυσκολεύονται στη γραφή ή να έχουν δυσανάγνωστη γραφή, ή να κρατούν πολύ δυνατά την λαβή του μολυβιού/στύλου όταν γράφουν.
-Να αποφεύγουν γενικά τη γραφή
- Ηλικία από 14 ετών μέχρι και 18-19 ετών Σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά με δυσλεξία μπορεί:
-Να διαβάζουν πολύ αργά και με πολλά λάθη/ανακρίβειες
-Να εξακολουθούν να γράφουν την ίδια λέξη με διαφορετικούς τρόπους σε ένα ενιαίο κομμάτι κειμένου.
-Να αποφεύγουν τα τεστ που απαιτούν ανάγνωση και γραφή
-Να έχουν πρόβλημα να κάνουν περίληψη/σύνοψη κειμένου
-Να μην έχουν καλή δυνατότητα απομνημόνευσης κειμένου
-Να έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο και να μην είναι σε θέση να αποθηκεύσουν πολλές πληροφορίες από την ανάγνωση
- Ενήλικες. Οι ενήλικες με δυσλεξία μπορεί:
-Να αποκρύπτουν τα προβλήματα ανάγνωσης που αντιμετωπίζουν
-Να μην είναι καλοί στον συλλαβισμό λέξεων
-Να αποφεύγουν τη γραφή
-Να έχουν αυξημένες ικανότητες στην προφορική επικοινωνία
-Να βασίζονται περισσότερο στη μνήμη τους και όχι στην ανάγνωση νέων πληροφοριών
-Να είναι καλοί στην επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους και στο να “διαβάζουν” τους ανθρώπους (διαισθητικοί).
-Συχνά να εργάζονται σε μια δουλειά που είναι πολύ πιο κάτω από τις πνευματικές τους ικανότητες.
-Να έχουν δυσκολία με τον προγραμματισμό και την οργάνωση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα της δυσλεξίας διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία. Πολλώ δε μάλλον αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας ένα ή δύο από τα σημάδια αυτά, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει απαραίτητα δυσλεξία. Σε ειδκό κέντρο θεραπειών καλό θα ήταν να απευθυνθείτε σε περίπτωση που παρατηρήσετε κάποια από τα παραπάνω σημάδια!
Νικολέτα Γατζούδη
Ειδκή Παιδαγωγός-Θεατρολόγος-Δημοσιογράφος
MSc, Med
