Κι όμως εν έτη 2021 ο εκφοβισμός καιροφυλακτεί στα σχολεία μας!
Ο εκφοβισμός (ή μπούλυινγκ, αγγλ. bullying) αναφέρεται στη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση ή μείωση ασθενέστερων ατόμων σε μια ομάδα.
Παρά την εντύπωση ορισμένων ότι αποτελεί αποκλειστικά σχολικό φαινόμενο, στην πραγματικότητα εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες και τις κοινωνικές ομάδες. Μπορεί να συναντηθεί σε οποιονδήποτε τύπο σχολείου και σχολικών εγκαταστάσεων, στον στρατό, σε αθλητικά σωματεία, στη φυλακή, αλλά και στην οικογένεια ή στο χώρο εργασίας. Αν φυσικά αφορά προϊστάμενο ή αφεντικό, μιλάμε για ηθική παρενόχληση ή τοξικό ηγέτη.
Ο εκφοβισμός είναι μια μορφή κακοποίησης ή εξαναγκασμού. Το θύμα αναφέρεται και ως στόχος.
Απάντηση στον σχολικό εκφοβισμό έδωσαν δάσκαλοι στην Ισπανία
Οι εκπαιδευτικοί φόρεσαν φούστες στο σχολείο και στέλνουν μήνυμα ενάντια στην ομοφοβία και τον εκφοβισμό. Το μότο είναι: «Τα ρούχα δεν έχουν φύλο». Όταν μαθητής δέχτηκε ομοφοβικά σχόλια, δύο δάσκαλοι στην Ισπανία έδειξαν την υποστήριξή τους σε μαθητή που αποβλήθηκε πέρυσι λόγω του ντυσίματός του. Συγκεκριμένα, ο 37χρονος Manuel Ortega και ο 36χρονος Borja Velázquez είναι οι δύο εκπαιδευτικοί που, για να δείξουν την αλληλεγγύη τους σε έναν μαθητή που δέχτηκε ομοφοβικά σχόλια, εμφανίστηκαν στο μάθημα φορώντας φούστα.
Αυτή τους η κίνηση είναι μέρος του κινήματος «Τα ρούχα δεν έχουν φύλο» (#laropanotienegenero) που σκοπό έχει να βάλει τέλος στα στερεότυπα και στις νόρμες περί φύλου στην χώρα.
Το κίνημα αυτό έδρασε ενάντια στον εκφοβισμό το 2020. Ωστόσο, τώρα πήρε μεγάλη δημοσιότητα online μετά την κίνηση των δασκάλων. Τον προηγούμενο μήνα, οι νέοι δάσκαλοι ξεκίνησαν να έρχονται στο σχολείο Virgen de Sacedon στην Βαγιαδολίδ φορώντας φούστες, ως απάντηση στην πρόσφατη υπόθεση bullying. Ένας μαθητής δέχτηκε ομοφοβικά σχόλια και αναγκάστηκε να βγάλει το ρούχο που φορούσε. Με αυτόν τον τρόπο, θέλησαν να διδάξουν στους μαθητές τους τον σεβασμό και τη διαφορετικότητα.
Οι ίδιοι μοιράστηκαν στα social media της φωτογραφίες τους με τις
φούστες και έγιναν viral. Το παράδειγμά τους ακολούθησαν κι άλλοι δάσκαλοι αλλά και μαθητές, δίνοντας μια «γροθιά» στην ομοφοβία και στον εκφοβισμό. «Ένα σχολείο που εκπαιδεύει με σεβασμό, διαφορετικότητα, μεικτή εκπαίδευση και ανοχή. Ντύσου όπως θες! Συμμετέχουμε στην καμπάνια #clotheshavenogender», αναφέρουν στο μήνυμά τους. Όπως δήλωσαν οι δάσκαλοι στην «El Pais», από τότε που εμφανίστηκαν με φούστες, είδαν μια αξιοσημείωτη θετική αλλαγή στη συμπεριφορά των μαθητών τους.
Ο εκφοβισμός και τα 5 χαρακτηριστικά του:
- Η πρόθεση του δράστη να βλάψει. Για παράδειγμα, οι φίλοι πειράζονται. μεταξύ τους με αλλά δεν έχουν ως πρόθεση να ταπεινώσουν τον άλλο, οπότε
δεν θεωρείται μορφή σχολικού εκφοβισμού. Στην περίπτωση, όμως, που το
περιπαιχτικό ύφος έχει ως στόχο να υποτιμήσει και να αναστατώσει τον
Άλλο, τότε θεωρείται ως θυματοποίηση. - Το αποτέλεσμα είναι να προκληθεί βλάβη (σωματική/ψυχολογική) στο
άτομο που είναι δέκτης της επιθετικής συμπεριφοράς. - Περιλαμβάνει άμεσους και έμμεσους τύπους.
- Υπάρχει επανάληψη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Ένα μεμονωμένο
συμβάν όπως η ανάμειξη σε ένα καβγά δε λαμβάνεται ως Σ.Ε. - Η ασυμμετρία της δύναμης. Υπάρχει κατάχρηση της εξουσίας από τη πλευρά του δράστη. Η «ανωτερότητα» αυτή μπορεί να προέρχεται λόγω ηλικίας, φυσικής δύναμης η ψυχικής αντοχής του θύτη.
Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός (bullying);
Οι άνθρωποι που ασκούν εκφοβισμό (bullying) μπορεί να έχουν ελλιπές δέσιμο με την οικογένειά τους, αναποτελεσματική πειθαρχία από κυρίαρχο ενήλικα ή και άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες που προκαλούν την διαταραχή της προσωπικότητάς τους (όπως μια αγχωτική ζωή στο σπίτι ή και εχθρικά αδέλφια). Γενικά, το bullying ασκείται από τον δυνατότερο προς τον πιο αδύναμο ή τον «διαφορετικό» αλλά μπορεί και να εξασκείται και ειδικότερα προς την:
- Εθνικότητα (εθνικά μίση)
- Κοινωνική τάξη (πλούσιοι ή φτωχοί)
- Εμφάνιση (αρσενική για γυναίκα, θηλυκή για άνδρα, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κλπ.)
- Θρησκεία (αλλόθρησκος, αγνωστικός, άθεος ή άθρησκος)
- Ράτσα (ρατσισμός – σε χρώμα ή φυλή)
- Φύλο (αρσενικό ή θηλυκό)
- Σεξουαλική τάση (ομοφυλοφιλική)
- Συμπεριφορά (Εξαιρετικά ευγενική, μορφωμένη, καλλιτεχνική κτλ.)
- Γλώσσα του σώματος (θηλυπρεπείς κίνηση στον άνδρα ή μη δυναμική παρουσία)
- Προσωπικότητα (αδύναμη ή μη διεκδικητική)
- Παρελθόν (κάποιο συμβάν που έχει στιγματίσει στο παρελθόν)
- Μέγεθος (μικρόσωμη, παχύσαρκη ή καχεκτική εμφάνιση)
- Δύναμη (σωματικά αδύναμοι)
Με σκοπό:
- Την ενίσχυση αυτοεκτίμησης του επιτιθέμενου
- Την αίσθηση εξουσίας (εξευτελίζοντας τρίτους)
Το παράδειγμα των δύο δασκάλων μας θυμίζει ότι όλοι κάποια στιγμή έχουμε πέσει θύματα bullying, στην προσπάθειά μας να βρούμε μια θέση στην «αγέλη», οπότε σε τέτοιες περιπτώσεις σύμμαχός μας είναι η δράση και όχι η σιωπή. Άλλωστε οι σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες σφυρηλατήθηκαν ανά τους αιώνες με αγώνες, επαναστάσεις, διεκδικήσεις… Κατά συνέπεια, τα δικαιώματα ως ιστορικά στοιχεία προέκυψαν μέσα από εξελικτικά στάδια κατά την προσπάθεια χειραφέτησης της ανθρωπότητας. Συγκεκριμένα, το δικαίωμα της εκπαίδευσης αναγνωρίζεται ως καθήκον του Κράτους.
Η υποχρέωση αυτή από μέρος της πολιτείας αποτυπώνεται στο Άρθρο
16, στην παράγραφο 2 ως εξής: «H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Kράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες».
Νικολέτα Γατζούδη
Ειδική Παιδαγωγός- Θεατρολόγος-Δημοσιογράφος
Msc, Med
