Ψέματα και αλήθεια. Οι αιώνιοι εχθροί. Είμαστε υπέρμαχοι της αλήθειας και όμως, όλοι ψευδόμαστε, παραπάνω από μια φορές – σχεδόν καθημερινά- .
Σε κάθε ηλικιακή ομάδα και σε διαφορετικές κοινωνικές περιστάσεις, οι άνθρωποι τείνουν να λένε ψέματα, να καλύπτουν τις πραγματικές τους προθέσεις ή πεποιθήσεις και έτσι να παρουσιάζουν διαστρεβλωμένες ή εντελώς παράταιρες πραγματικότητες στους συνομιλητές τους.
Γιατί όμως λέμε ψέματα;
Σε προσωπικό επίπεδο
Το γιατί λέμε ψέματα, απαντάται μέσα από μια συνιστώσα πολλών παραγόντων. Η θεμελιώδης, όπως τονίζει ο ψυχολόγος Βαλάντης Χουτοχρήστος, είναι το γεγονός, ότι είναι στην φύση του κάθε ανθρώπου, ανεξαρτήτου φύλλου και ηλικίας να ψεύδεται και συνδέεται με την εξελικτική του πορεία. Επίσης, ενδέχεται να λέμε ψέματα προκειμένου ν’ αποφύγουμε την προσωπική και συναισθηματική μας έκφραση (Βαλάντης Χουτοχρήστος).
Όλα, τείνουν στην γενικότερη παραποίηση της πραγματικότητας από ένα άτομο, το οποίο ωθείται στην πλάση ενός ψέματος, προκειμένου να καλύψει ανασφάλειες, που θα έρχονταν στο φως, αν έλεγε την αλήθεια. Υπάρχουν σύμφωνα με τον ψυχολόγο, τα κατά συνθήκη ψέματα, με σκοπό να αποφύγουμε μια τιμωρία, να προστατέψουμε τον εαυτό μας, τα λευκά ψέματα, με τα οποία προστατεύουμε τους άλλους για να μη τους πληγώσουμε και τα παθολογικά ψέματα. Στην τρίτη περίπτωση, ο όρος ψέμα, αντιμετωπίζεται πολύ πιο σοβαρά, μιας και το άτομο ζει σε κατάσταση μυθομανίας, παράλληλης πραγματικότητας και χρήζει βοηθείας. Οι παράγοντες αυτοί, απαντώνται κυρίως σε προσωπικό επίπεδο σε έναν άνθρωπο.
Σε επαγγελματικό επίπεδο
Τι γίνεται όμως στον επαγγελματικό τομέα; Και εκεί, παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο, εξαρτημένο βέβαια, από διαφορετικούς παράγοντες. Σύμφωνα με την ερευνήτρια, Τάλι Σάροτ, για να επιλεγεί κάποιος σε μια δουλειά, ενδέχεται να πει ψέματα σχετικά με το βιογραφικό του, προκειμένου να γίνει αποδεκτός στον κλάδο. Τα λευκά ψέματα, λειτουργούν και εδώ καταλυτικά, μιας και κάποιος μπορεί να τα χρησιμοποιήσει, είτε για ν’ αποφύγει τον παραπανίσιο φόρτο εργασίας ή για να φύγει νωρίτερα, είτε ακόμη προς αποφυγή επαφών με συναδέλφους.
Ο συγγραφέας Πολ Σίγκερ, μιλώντας στο BBC, τόνισε ότι, οι άνθρωποι λένε ψέματα, για προσωπικό κέρδος και ως άμυνα, σε περίπτωση που κάποιος προσπαθήσει ν’ αποκτήσει πλεονέκτημα σε βάρος τους. Αυτοί οι λόγοι, εφαρμόζονται πλήρως στον εργασιακό τομέα, ως τακτική απόκτησης ολοένα και περισσότερων πλεονεκτημάτων έναντι άλλων.
Δημιουργία εμπιστοσύνης
Πώς θα χτίσουμε λοιπόν την εμπιστοσύνη; Η Μαριλένα Γραμματικοπούλου, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια με εξειδίκευση στη γνωσιακή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία , παραθέτει τα καίρια σημεία, στα οποία χρειάζεται να δώσουμε προσοχή και να τα εφαρμόζουμε στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, τόσο σε επαγγελματικό, όσο και σε προσωπικό επίπεδο:
- Ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ των συνομιλητών. Με κατανόηση και ειλικρινή στάση, χωρίς άμυνες, αφήνουμε το περιθώριο στον απέναντί μας να εκφραστεί με τον τρόπο που θέλει, χωρίς να νιώσει ότι κρίνεται. Επιπροσθέτως, η ανοιχτή στάση, φανερώνει την θέληση μας, ν’ ακούσουμε το οτιδήποτε έχει να μας πει ο συνομιλητής μας, χωρίς να νιώσει ότι απειλείται.
- Παραδοχή των λαθών. Δείχνουμε οι ίδιοι ότι παραδεχόμαστε τα λάθη μας και προτάσσουμε ευνοϊκή στάση ως προς αυτή την παραδοχή, ώστε να εμπνεύσουμε και τον συνομιλητή μας να κάνει το ίδιο. Δείχνοντας αυτογνωσία, ενισχύουμε την εμπιστοσύνη.
- Αποδοχή του εαυτού μας, με τα ελαττώματα, τα προτερήματα και όλα τα χαρακτηριστικά μας. Όλα όσα συνιστούν την προσωπικότητα μας και φυσικά, αποδοχή του άλλου, της δικής του φύσης και διαμόρφωσης.
- Δημιουργία ασφάλειας. Δίνουμε στον άλλον ένα ασφαλές έδαφος να εκφράσει τα συναισθήματα του, χωρίς να τα υποτιμήσουμε ή χλευάσουμε.
Κλείνοντας λοιπόν το άρθρο, παραθέτουμε τα λόγια της Πάμελα Μέγερ:
‘’Όταν συνδυάζεις την επιστήμη αναγνώρισης της εξαπάτησης με την τέχνη να παρατηρείς και να αφουγκράζεσαι, απαλλάσσεσαι από το να γίνεις συνεργός σε ένα ψέμα. Μπαίνεις σε ένα
μονοπάτι όπου είσαι λίγο πιο κατηγορηματικός επειδή στέλνεις σήμα σε όλους γύρω σου, λέγοντας, «Έι, ο κόσμος μου, ο κόσμος μας, πρόκειται να έχει ειλικρίνεια. Στον κόσμο μου η αλήθεια θα ενισχύεται και η ψευτιά θα αναγνωρίζεται και θα περιθωριοποιείται». Και όταν το κάνεις αυτό, όλα γύρω σου αρχίζουν να αλλάζουν λιγάκι. Και αυτή είναι η αλήθεια’’
