Από την εγκαθίδρυση της Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα το 1974, της λεγόμενης και Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, το αξίωμα του Πρωθυπουργού έχουν αναλάβει 16 πρόσωπα, εκ των οποίων οι τρεις υπήρξαν Yπηρεσιακοί Πρωθυπουργοί με αποστολή τη διεξαγωγή εκλογών.
Οι Υπηρεσιακοί Πρωθυπουργοί που διατέλεσαν στην χώρα μας είναι ο Ιωάννης Γρίβας, ο Παναγιώτης Πικραμένος και η Βασιλική Θάνου.
Υπηρεσιακή κυβέρνηση ονομάζεται η κυβέρνηση που δεν έχει εκλεγεί ούτε έχει λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, αλλά έχει αναλάβει προσωρινά, με σκοπό να διενεργήσει βουλευτικές εκλογές, και κατά κανόνα δεν αποτελείται από πολιτικούς.
Συνήθως τοποθετείται όταν η εκλεγμένη κυβέρνηση έχει εξαντλήσει τη θητεία της ή έχει χάσει την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία, οπότε ορίζεται για να οδηγήσει τη χώρα στις εκλογές.
Στην Ελλάδα συνηθιζόταν μέχρι και τη δεκαετία του 1960, λίγο πριν τις εκλογές, να παραιτείται ο Πρωθυπουργός και να αναλαμβάνει Υπηρεσιακός Πρωθυπουργός ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου, μέχρι να σχηματιστεί νέα κυβέρνηση μετά τις εκλογές.
Σκοπός ήταν να εξασφαλισθεί ότι ο απερχόμενος πρωθυπουργός δε θα χρησιμοποιήσει τον κρατικό μηχανισμό για να επηρεάσει τις εκλογές και ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν με διαφάνεια, υπό την εποπτεία ενός ανώτατου δικαστικού.
Παραδείγματα τέτοιων κυβερνήσεων αποτελούν η κυβέρνηση Δ. Κιουσόπουλου το 1952 και η κυβέρνηση Σ. Μαυρομιχάλη το 1963. Κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται από το Σύνταγμα και η παραίτηση του πρωθυπουργού πριν τις εκλογές για να αναλάβει υπηρεσιακός πρωθυπουργός δεν είναι υποχρεωτική, αλλά κάποιοι το θεωρούν συνταγματικό έθιμο.
Κυβέρνηση Ιωάννη Παρασκευόπουλου
Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Τζαννή Τζαννετάκη (συμμαχική κυβέρνηση ΝΔ – ΣΥΝ με σκοπό την «κάθαρση»), ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης, ανέθεσε στον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Ιωάννη Γρίβα (γ. 1923), τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης, για να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές στις 5 Νοεμβρίου 1989.
Η κυβέρνηση Γρίβα ορκίστηκε στις 12 Οκτωβρίου 1989 και παρέδωσε την εξουσία στις 23 Νοεμβρίου 1989 στον Ξενοφώντα Ζολώτα, επικεφαλής της οικουμενικής κυβέρνησης, που σχημάτισαν η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και ο Συνασπισμός, καθώς οι εκλογές δεν ανέδειξαν αυτοδύναμη κυβέρνηση.
Παναγιώτης Πικραμμένος
Οι εκλογές της 6ης Μαΐου 2012, υπό το βάρος του «μνημονίου», δεν ανέδειξαν αυτοδύναμη κυβέρνηση κι έτσι από τις 7 Μαΐου ξεκίνησε η προσπάθεια του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κάρολου Παπούλια, για τη δημιουργία βιώσιμου κυβερνητικού σχήματος, σύμφωνα με τις συνταγματικές επιταγές.
Οι πρωτοβουλίες του κυρίου Παπούλια δεν απέδωσαν και η χώρα οδηγήθηκε σε νέες εκλογές στις 17 Ιουνίου 2012, με υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, Παναγιώτη Πικραμμένο (γ. 1945), ο οποίος ορκίστηκε στις 16 Μαΐου 2012. Η υπό τον Παναγιώτη Πικραμμένο υπηρεσιακή κυβέρνηση υπέβαλε την παραίτησή της στις 20 Ιουνίου 2012, αφού διενήργησε τις εκλογές της 17ης Ιουνίου.
Βασιλική Θάνου
Έμεινε στην ιστορία ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Ελλάδας. Στις 27 Αυγούστου 2015 κλήθηκε στο προεδρικό μέγαρο όπου ορκίστηκε πρωθυπουργός και στη συνέχεια υπέγραψε το πρωτόκολλο ανάληψης των καθηκόντων της. Ακολούθως μετέβη στο Μέγαρο Μαξίμου όπου και ανέλαβε καθήκοντα.
Την επομένη μέρα ορκίστηκε η υπηρεσιακή κυβέρνηση Θάνου. Στη συνέχεια υπέγραψε και προώθησε το ΠΔ 66/28 Αυγούστου 2015 αναλαμβάνοντας τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών του Σεπτεμβρίου 2015. Τη διαδέχθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2015 ο Αλέξης Τσίπρας. Είναι η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ιωάννης Σαρμάς
Ο Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ιωάννης Σαρμάς, ανέλαβε χρέη υπηρεσιακού πρωθυπουργού την 24η Μαΐου του 2023, μετά την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης από τις εθνικές βουλευτικές εκλογές της 21ης Μαΐου.
Θα παραμείνει στο αξίωμα μέχρι τις επόμενες εκλογές, οι οποίες θα διεξαχθούν την 25η Ιουνίου.
Σπούδασε νομικά στην Αθήνα (1975-1979) και στο Παρίσι (1980-1984). Υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στην Πολεμική Αεροπορία (1984-1986). Από τον Ιανουάριο 1987 εργάζεται ως δικαστικός λειτουργός, αρχικά στο Συμβούλιο της Επικρατείας (1987-1993) και, με μετάταξη, στο Ελεγκτικό Συνέδριο (1993-σήμερα). Στις 4 Νοεμβρίου 2019 ορίστηκε πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με τετραετή μη ανανεώσιμη θητεία, όπως ορίζεται στο Σύνταγμα.
