Πολλές φορές, ειδικά όταν τα παιδιά είναι σε μικρή ηλικία, τείνουμε να τους μιλάμε σε τρίτο πρόσωπο, τόσο απευθυνόμενοι στα ίδια, όσο και σε εμάς.
Όταν αναφέρω τρίτο πρόσωπο, εννοώ για παράδειγμα ” Ο μπαμπάς σου πήρε ένα κουλούρι” ή ” Η μαμά σε αγαπάει”. Αντίστοιχα, απευθυνόμενοι στο παιδί μπορεί κάποιος να πει ” Η Ελένη είναι πολύ καλό κορίτσι” ή ”Η Ελένη θα φάει φαγητό”. Που είναι το λάθος σε αυτές τις προτάσεις; Τι μήνυμα περνάει στο παιδί το τρίτο πρόσωπο;
Το μεγαλύτερο πρόβλημα με την συγκεκριμένη τακτική είναι ότι μπορεί να γίνει συνήθεια και να εξακολουθήσει να χρησιμοποιείται ακόμη και σε μεγαλύτερα παιδιά. Ακούμε, δηλαδή, μια μαμά να λέει στον 8χρονο γιο της: «Πες στη δασκάλα τι σου έλεγε η μαμά χτες». Πώς σας φαίνεται; Ίσως ελάχιστης σημασίας για να ασχοληθεί κανείς. Αν όμως σκεφτείτε αυτό να συμβαίνει με ένα 15χρονο παιδί, θα τρομάξετε. Ακούγεται μέχρι και χαριτωμένο να μιλάς έτσι σε ένα βρέφος, αλλά πολύ περίεργο σε έναν έφηβο.
Το να μιλάς για τον εαυτό σου σε τρίτο πρόσωπο, προβάλλοντάς τον δηλαδή ως αντικείμενο και όχι ως υποκείμενο, ενέχει έναν καθόλου αμελητέο κίνδυνο: Εμποδίζει το παιδί να αντιληφθεί τον εαυτό του ως Εγώ. «Η τακτική αυτή, τρυφερή και ανώδυνη στην αρχή της ζωής, θα πρέπει να σταματήσει προτού το παιδί συμπληρώσει τον πρώτο χρόνο. Είναι μάλιστα προτιμότερο να παρακάμψουμε εντελώς αυτού του είδους τις εκφράσεις και να παρουσιαζόμαστε εξαρχής ως Εγώ», αναφέρει ο διεθνούς φήμης παιδίατρος και συγγραφέας Aldo Naouri, στο βιβλίο του «Εκπαιδεύοντας τα παιδιά. Όρια στην παιδική παντοδυναμία».
Γιατί είναι λάθος να μιλάμε έτσι στα παιδιά;
Σύμφωνα με τον ίδιο, βασικό έργο της διαπαιδαγώγησης είναι να βοηθήσουμε το Εγώ (το λογικό μέρος του ανθρώπινου ψυχισμού, σύμφωνα με το μοντέλο του Sigmund Freud) να πάρει τη θέση του Εκείνο (το έμφυτο κομμάτι του ψυχισμού που αντιπροσωπεύει τα ένστικτα, τις βιολογικές ανάγκες, τις παρορμήσεις).
Με το να εκφραζόμαστε αποφεύγοντας να προσδιορίσουμε τον εαυτό μας ως Εγώ, αναβάλλουμε συνεχώς την πρόσβαση του παιδιού στο Εγώ του, στη λογική του πλευρά, δηλαδή. Έτσι, δεν το βοηθάμε να αντισταθεί στην εξουσιαστική δύναμη του παρορμητικού Εκείνο. Του στερούμε την εσωτερική διαδικασία της εξέλιξης και της ωρίμανσης.
Ο Naouri συμβουλεύει τους γονείς να φέρονται «φυσιολογικά» και να μιλάνε ως Εγώ για τους ίδιους. «Το Εγώ δεν καταπνίγει την τρυφερότητα. Αντίθετα μαρτυρά τον σεβασμό του ομιλητή απέναντι στο άτομο στο οποίο απευθύνεται», λέει.
Από την άλλη, ας θυμόμαστε ότι δεν είναι όλα τα λάθη καταστροφικά. Είναι πολύ κουραστικό να πρέπει να προσέχεις τη συμπεριφορά σου απέναντι στο παιδί και συχνά να διαπιστώνεις ότι έκανες λάθος. Ειδικά τα πρώτα 5 χρόνια της ζωής, που σύμφωνα με τους επιστήμονες καθορίζουν το χαρακτήρα, είναι το διάστημα που και οι ίδιοι οι γονείς βιώνουν τεράστιες αλλαγές και δεν μπορούν να είναι «ολόσωστοι». Μιλάμε, άλλωστε, για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, που περνάει σαν νερό. Όσο κι αν ενημερώνεσαι, δεν προλαβαίνεις να «επανορθώσεις». Είναι καλό να το θυμόμαστε αυτό, προτού σπεύσουμε να κατηγορήσουμε τον εαυτό μας για «λάθη» που κάναμε κατά την προσχολική ηλικία του παιδιού.
