Ο Παύλος της Ελλάδας (Αθήνα, 14 Δεκεμβρίου 1901 – 6 Μαρτίου 1964) ήταν βασιλιάς της Ελλάδας από το 1947 έως το θάνατο του, το 1964.
Γεννήθηκε στα Βασιλικά Ανάκτορα του Τατοΐου στις 14 Δεκεμβρίου 1901. Ο Παύλος ήταν το τέταρτο κατά σειρά παιδί του τότε Διαδόχου Κωνσταντίνου και της συζύγου του Πριγκίπισσας Σοφίας.
Ο Παύλος ήταν εγγονός του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ και της Βασίλισσας Όλγας της Ελλάδας από την πλευρά του πατέρα του, ενώ από την πλευρά της μητέρας του ήταν εγγονός του Αυτοκράτορα Φρειδερίκου Γ´ και της Αυτοκράτειρας Βικτώριας της Γερμανίας.
Το 1916, κι ενώ είχε ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ξεκίνησε να φοιτά στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, όμως το επόμενο έτος (1917) αναγκάστηκε να εξοριστεί στην Ελβετία, μαζί τον πατέρα του Βασιλιά Κωνσταντίνο και άλλα μέλη της Βασιλικής Οικογένειας, έπειτα από την απαίτηση της Αγγλίας και της Γαλλίας.
Στα τέλη Οκτωβρίου του 1920 και μετά το θάνατο του αδελφού του Βασιλιά Αλέξανδρου, η ελληνική κυβέρνηση μέσω του Έλληνα πρέσβη στη Βέρνη, ζήτησε από τον Παύλο να αποδεχτεί το ελληνικό Στέμμα. Εκείνος απέρριψε την πρόταση, αναφέροντας ότι θα την έκανε αποδεκτή μόνο εάν ο ελληνικός λαός αποφάσιζε ότι δεν επιθυμούσε την επάνοδο του πατέρα του Βασιλιά Κωνσταντίνου και του Διαδόχου Γεωργίου.
Στις 19 Δεκεμβρίου 1920 ο Παύλος επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί με την οικογένειά του και συνέχισε τη φοίτησή του στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από την οποία αποφοίτησε τον Ιούνιο του 1922 με το βαθμό του σημαιοφόρου. Ως νέος αξιωματικός, τοποθετήθηκε στο καταδρομικό «Έλλη», κυβερνήτης του οποίου ήταν ο πλοίαρχος Περικλής Ιωαννίδης.
Το 1923, λίγο πριν από την ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας στην Ελλάδα, έφυγε για το εξωτερικό μαζί με τον αδελφό του, Γεώργιο Β΄.
Υπήρξε λάτρης της κλασικής μουσικής καθώς και προσωπικός φίλος της Τζίνα Μπαχάουερ και του Γεχούντι Μενουχίν. Μιλούσε ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά
Διάδοχος
Το 1935, με την παλινόρθωση της μοναρχίας, ξαναγύρισε στην Ελλάδα, ως διάδοχος του θρόνου. Στις 9 Ιανουαρίου 1938 νυμφεύτηκε στην Αθήνα τη Φρειδερίκη πριγκίπισσα του Αννοβέρου, η οποία ήταν κόρη της πρώτης του εξαδέλφης, Βικτωρίας-Λουίζας της Πρωσίας.
Η περίοδος της βασιλείας του
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1946 επανήλθε στην Ελλάδα με τον άτεκνο αδερφό του Γεώργιο, μετά το θάνατό του οποίου, την 1η Απριλίου 1947, έγινε βασιλιάς.
Διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στον εμφύλιο πόλεμο, καθώς το βασιλικό ζεύγος επιδόθηκε με μια πρωτοφανή δραστηριοποίηση στη σύσταση ιδρυμάτων και φιλανθρωπικών θεσμών, αυξάνοντας τη δημοφιλία της Δυναστείας. Ελέγχοντας αποτελεσματικά τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας και διατηρώντας έναν αντιφατικό ρόλο κατά την περίοδο του ελεγχόμενου κοινοβουλευτισμού, καθώς και καλλιεργώντας άριστες σχέσεις με την Ουάσιγκτον, ο Παύλος εδραίωσε την εξουσία του.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, οι οικονομικές απαιτήσεις των ανακτόρων προκάλεσαν αρκετές φορές το δημόσιο αίσθημα δημιουργώντας παράλληλα ένταση στις σχέσεις του με τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Ο τελευταίος με επιστολή του προς το βασιλιά είχε ζητήσει να μειώσει τις δαπάνες του.
Το Φεβρουάριο του 1962 προκλήθηκε νέα ένταση σχετικά με το ζήτημα της προίκας της κόρης του, Σοφίας. Σύμφωνα με το νόμο που έφερε η ΕΡΕ προς ψήφιση η προίκα της πριγκίπισσας Σοφίας, ενόψει του γάμου της με το Χουάν Κάρλος, ανερχόταν στις 300.000 δολάρια. Το ύψος του χρηματικού ποσού προκάλεσε τις έντονες διαμαρτυρίες της αντιπολίτευσης ενώ χρησιμοποιήθηκε και ως σύνθημα στις διαδηλώσεις των φοιτητών (“15% Προίκα στην Παιδεία και όχι στη Σοφία”).
Αντίστοιχες διαμαρτυρίες προκλήθηκαν και το Σεπτέμβριο του 1962 με την απόφαση της κυβέρνησης, ύστερα από έντονες πιέσεις των ανακτόρων, για αύξηση της βασιλικής χορηγίας από τα 11.500.000 δραχμές στα 17.000.000.
Επίσης κριτική δέχτηκε για τα έξοδα διαφόρων εκδηλώσεων όπως για τους εορτασμούς της εκατονταετηρίδας του βασιλικού θεσμού με την παράλληλη πρόσκληση της βασιλικής οικογένειας της Δανίας. Το 1959 με πρωτοβουλία του ιδρύθηκε το Βασιλικό Ίδρυμα Ερευνών.
Ασθένεια και θάνατος
Από το φθινόπωρο του 1963 η υγεία του ήταν αρκετά κλονισμένη ενώ κατά τις λιγοστές δημόσιες εμφανίσεις του παρουσιαζόταν εμφανώς καταβεβλημένος από την ασθένειά του (καρκίνος στομάχου). Στις 18 Φεβρουαρίου 1964 δόθηκε ανακοίνωση στον Τύπο ότι σημειώθηκε επιδείνωση του έλκους και ότι ο βασιλιάς έπρεπε να χειρουργηθεί ενώ επίσης αναφερόταν ότι ο Κωνσταντίνος ανέλαβε καθήκοντα αντιβασιλιά.
Με απόφαση της συζύγου του, ο βασιλιάς Παύλος δε μετακινήθηκε από το Τατόι ενώ για τις ανάγκες της νοσηλείας του ένα δωμάτιο των ανακτόρων είχε μετατραπεί σε χειρουργείο. Παράλληλα κλήθηκαν δύο Βρετανοί ιατροί. Την παραμονή του χειρουργείου, η ανακοίνωση των Ελλήνων και Άγγλων γιατρών (Θωμά Δοξιάδη, Αλέξανδρου Μάνου, Νικόλαου Τσαμπούλα, Στ. Κέιντ και Εντ. Μουίρ) ανέφερε ότι πρόκειται για “στένωσιν του πυλωρού συνεπεία παλαιού έλκους” που “ενδείκνυται να εγχειρισθή”.
Τα ίδια ανέφερε και η ανακοίνωση μετά την εγχείρηση που έγινε το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου. Τα ιατρικά δελτία εκείνης της ημέρας πρόσθεσαν ότι η μετεγχειρητική κατάσταση του βασιλιά ήταν “ικανοποιητική”.
Αποφασίσθηκε επίσης η μεταφορά της εικόνας της Παναγίας από την Τήνο, όπως είχε γίνει και το 1915 για να σωθεί ο Κωνσταντίνος, πατέρας του Παύλου, που έπασχε από πνευμονία. Με κυβερνητική εντολή, το αντιτορπιλικό Ιέραξ έφερε στις 3 Μαρτίου από την Τήνο την εικόνα. Στην αποβάθρα περίμεναν ο διάδοχος, ο Γεώργιος Παπανδρέου, υπουργοί, ο αρχιεπίσκοπος, μητροπολίτες, ο αρχηγός του Γ.Ε.Ν. κ.ά. Τελικά πέθανε μετά από τρεις μέρες, στις 6 Μαρτίου 1964.
Οι απλοί πολίτες για να μπορέσουν να δουν από κοντά και να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας, έπρεπε απαραίτητα να περάσουν από το τριήμερο λαϊκό προσκύνημα της σορού του Παύλου στη Μητρόπολη Αθηνών.
Το 2014, με αφορμή τη συμπλήρωση 50 ετών από το θάνατό του, προβλήθηκε ντοκιμαντέρ για τη ζωή του, με τίτλο Παύλος. Ένας Ασυνήθιστος Βασιλιάς.
