Η ιστορία του ελληνορθόδοξου εθίμου της Βασιλόπιτας με ένα τυχερό νόμισμα μέσα, ξεκίνησε στη Μικρά Ασία και πιο συγκεκριμένα στην πόλη της Καισάρειας της Καππαδοκίας, πριν από περισσότερα από 1600 χρόνια.
Αυτό έγινε την εποχή που ο Μέγας Βασίλειος, που αργότερα έγινε Άγιος, ήταν Επίσκοπος Καισαρείας. Ο Μέγας Βασίλειος της Καππαδοκίας το 330. Ήταν ένα από τα δέκα παιδιά του Αγίου Βασιλείου του Πρεσβύτερου και της Αγίας Εμμελίας.
Άγιος Βασίλειος
Μεταξύ των Αγίων τιμούνται και αρκετοί από τους αδελφούς και τις αδελφές του. Παρακολούθησε σχολείο στην Καισάρεια, καθώς και στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα, όπου γνώρισε τον άγιο Γρηγόριο Ναζιανζηνό το 352.
Αργότερα, άνοιξε σχολή ρητορικής στην Καισάρεια και άσκησε τη δικηγορία. Τελικά αποφάσισε να γίνει μοναχός και ίδρυσε ένα μοναστήρι στον Πόντο , το οποίο διηύθυνε για πέντε χρόνια.
Έγραψε έναν περίφημο μοναστικό κανόνα που αποδείχθηκε ο πιο διαρκής από αυτούς στην Ανατολή. Αφού ίδρυσε πολλά άλλα μοναστήρια, χειροτονήθηκε και το 370 έγινε Επίσκοπος Καισαρείας.
Υπηρέτησε τη θέση αυτή μέχρι το θάνατό του το 379, ενώ συνέχισε να είναι άνθρωπος με τεράστια μόρφωση και συνεχή δραστηριότητα, γνήσια ευγλωττία και απέραντη φιλανθρωπία. Αυτό του χάρισε τον τίτλο του «Μεγάλου» κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η Εκκλησία τον αγίασε μετά τον θάνατό του.
Η ιστορία πίσω από τη Βασιλόπιτα
Η ιστορία του τυχερού νομίσματος στη Βασιλόπιτα ξεκινά από την εποχή του νομάρχη της Καππαδοκίας. Ένας αληθινός τύραννος, ζήτησε να του παραδοθούν όλοι οι θησαυροί της πόλης της Καισάρειας, διαφορετικά θα πολιορκούσε την πόλη για να την κυριεύσει και να τη λεηλατήσει.
Ο Βασίλειος, ως Επίσκοπος, προσευχόταν στον Θεό όλη τη νύχτα να σώσει την πόλη. Το επόμενο πρωί ο στρατός του νομάρχη περικύκλωσε την πόλη της Καισάρειας.
Ο έπαρχος μπήκε στην πόλη με τη φρουρά του και ζήτησε να δει τον Επίσκοπο. Ο θυμωμένος έπαρχος ζήτησε όλο το χρυσάφι της πόλης, καθώς και όποιους άλλους θησαυρούς κρατούσαν.
Ο Επίσκοπος απάντησε ότι οι άνθρωποι της πόλης του δεν είχαν παρά πείνα και φτώχεια, άρα δεν είχαν τίποτα να δώσουν στον έπαρχο. Στο άκουσμα αυτών των λόγων, ο τύραννος εξοργίστηκε και απείλησε να εκδιώξει τον Επίσκοπο από την πατρίδα του ή ακόμη και να τον σκοτώσει.
Οι Χριστιανοί της Καισαρείας αγαπούσαν τον Επίσκοπό τους και ήθελαν να τον βοηθήσουν. Μάζεψαν λοιπόν όλο το χρυσάφι που είχαν στην κατοχή τους, έβαλαν μέσα ένα σεντούκι και το πρόσφεραν στον Βασίλειο για να το δώσει στον αδίστακτο έπαρχο.
Ωστόσο, ο τύραννος ήταν ανυπόμονος και με την πρώτη απάντηση του Βασιλείου, διέταξε τον στρατό του να επιτεθεί στους φτωχούς ανθρώπους της πόλης.
Ο Μέγας Βασίλειος με τη σειρά του πρόσφερε το χρυσό σεντούκι στον έπαρχο για να σώσει την πόλη.
Όταν όμως ο τύραννος άνοιξε το σεντούκι και έβαλε τα άπληστα χέρια του στο χρυσό, έγινε ένα θαύμα: Όλος ο κόσμος που είχε συγκεντρωθεί γύρω από τον έπαρχο, είδαν μια λαμπρή λάμψη και από μέσα στο σεντούκι βγήκε ένας καβαλάρης ακολουθούμενος από στρατό και εξολόθρευσε τον στρατό του νομάρχη.
Ο λαμπερός ιππέας ήταν ο Φιλόπατρος Μερκούριος (Άγιος Μερκούριος) και ο στρατός του ήταν ένας στρατός αγγέλων.
Έτσι σώθηκε η πόλη της Καισάρειας. Στη συνέχεια, όμως, ο Επίσκοπος έπρεπε να μοιραστεί το χρυσό που του δόθηκε σε όλους τους κατοίκους της πόλης. Ήθελε το μοίρασμα του χρυσού να είναι δίκαιο, ένα αρκετά δύσκολο έργο.
Έτσι ο Μέγας Βασίλειος προσευχήθηκε στον Θεό για συμβουλές και Αυτός του είπε τι να κάνει: ο Επίσκοπος κάλεσε όλους τους διακόνους και τους βοηθούς του και τους είπε να ζυμώσουν κουλούρια και να βάλουν κομμάτια χρυσού στον καθένα.
Όταν ήταν έτοιμοι, ο Μέγας Βασίλειος μοίρασε το ψωμί σε όλους τους κατοίκους της πόλης της Καισάρειας.
Στην αρχή όλοι έμειναν έκπληκτοι, αλλά μετά εξεπλάγησαν ακόμη περισσότερο όταν κάθε οικογένεια που έκοβε τα κουλούρια βρήκε κομμάτια χρυσού μέσα. Ήταν ένα ξεχωριστό κομμάτι ψωμί, που έφερνε τους ανθρώπους χαρά και ευλογίες μαζί.
